Η Πορταριά

Η αρχή της οίκησης του χώρου της Πορταριάς ανάγεται στην βυζαντινή περίοδο και συγκεκριμένα πριν από το χρονικό όριο της Λατινοκρατίας (1204 μ.Χ.). Αυτή την περίοδο φαίνεται ότι κτίζονται τα πρώτα μοναστήρια τα οποία συγκεντρώνουν πλησίον τους ακτήμονες, «προσκαθήμενους» δηλαδή «δουλοπάροικους», «πάροικους», «ελεύθερους» ή «εποίκους» που ζουν από την καλλιέργεια των μοναστηριακών κτημάτων ή των κτημάτων των αρχόντων. Από τα έγγραφα της περιόδου φαίνεται ότι δεν υπάρχουν σχηματοποιημένοι οικισμοί, πλην ελαχίστων περιπτώσεων και οι «προσκαθήμενοι» ανήκουν και ανταλλάσσονται με τις κτηματικές εκτάσεις που καλλιεργούν. Η Πορταριά σε γκραβούρα στις αρχές του 19ου αιώνα Edward Dodwell (1767-1832)

   Αυτή η εικόνα προβάλει ξεκάθαρη στα χρόνια των χωροδεσποτών - τοπαρχών της Δημητριάδας, Μελισσηνών, οι οποίοι ιδρύουν σημαντικά μοναστήρια στην περιοχή της Πορταριάς – Μακρινίτσας και τα οποία μέσα από παραχωρητήρια γαιών, «υπέρ τα τεσσαράκοντα χρυσόβουλλα, αργυρόβουλα, πατριαρχικά σιγίλια και λοιπά έγγραφα της συλλογής Acta et Monasteriorum των Miklosich et Mueller” γνωστών και ως εγγράφων της Μακρινίτσας, θα αποκτήσουν μια σημαντική οικονομική ισχύ. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πρώτοι οικισμοί που αναφέρονται, σχηματισμένοι από «εποίκους» είναι της Δρυανούβαινας (Πορταριάς & Κατηχωρίου) σε καταθετική ενυπόγραφη επιστολή τους (1271). Την ίδια περίοδο άλλωστε αναφέρεται για πρώτη φορά  το όνομα Πορταρέα, σε πατριαρχικό σιγίλιο του πατριάρχη Ιωσήφ του Α’ (1272) που παραχωρεί τη Μονή Παναγίας Πορταρέας ως μετόχι στην τότε ανεγειρόμενη Μονή του Προφήτου Προδρόμου της Νέας Πέτρας από τους Νικόλαο και Άννα Μελισσηνούς, καθώς και σε εκδοτήριο γράμμα του Μητροπολίτη Δημητριάδας Μιχαήλ του Πανάρετου (1273) όπου επικυρώνει υπέρ της Μονής Παναγίας της Πορταρέας κτηματικές εκτάσεις και τους «προσκαθήμενους» σε αυτές. Το όνομα Πορταρέα θα ονοματίσει πλέον τον οικισμό που δημιουργείται σταδιακά γύρω από τον μοναστηριακό κύκλο, αντικαθιστώντας το βυζαντινό «Άνω Δρυανούβαινα».
   Ο σχηματισμός των οικισμών θα οριστικοποιηθεί κυρίως με την οριστική κατάκτηση του Πηλίου από τους Τούρκους (1423) καθώς ενισχύονται οι ορεινοί οικισμοί από πληθυσμούς των πεδινών και των παραλίων και αρχίζει η ανάπτυξη βιοτεχνικών και εμπορικών δραστηριοτήτων και καθιερώνεται η κοινοτική αυτοδιοίκηση. Ήδη το 1557, σε έγγραφο της Μονής Αγίου Λαυρεντίου, αναφέρεται η Κοινότητα Πορταριάς (δημογεροντία) η οποία διαθέτει και σφραγίδα.